10 กันยายน 2021

20 ปีหลังจากถูกโค่นล้มอำนาจ ตาลีบันประกาศตั้งรัฐบาลใหม่แล้วในกรุงคาบูล

คนรุ่นหนึ่งที่เติบโตมาโดยได้รับการศึกษา เห็นการลงทุนจากต่างประเทศ และมีความหวังในอนาคตที่เป็นประชาธิปไตย เมื่อได้เห็นประโยคนี้คงแทบไม่เชื่อว่าเป็นเรื่องจริง

ทำไมรัฐบาลชุดที่แล้วจึงล่มสลายลงอย่างรวดเร็ว?

ตาลีบันใช้เวลาเพียง 10 วันนับตั้งแต่ควบคุมเมืองสำคัญแห่งแรกได้ จนกระทั่งบุกมาประชิดกรุงคาบูล ซึ่งตอนนั้น ผู้สังเกตการณ์คาดว่ากรุงคาบูลจะต้านทานตาลีบันไว้ได้จนกว่าจะเจรจาตกลงกันขึ้น

แต่วันอาทิตย์ที่ 15 ส.ค. ทุกอย่างก็เปลี่ยนไป ภายในเวลาไม่กี่ชั่วโมง ประธานาธิบดีและเจ้าหน้าที่ระดับสูงได้หนีออกนอกประเทศ ทหารและตำรวจที่เหลืออยู่ถอดเครื่องแบบแล้วพากันไปหลบซ่อนตัว

รัฐบาลอัฟกันที่ได้รับการหนุนหลังจากชาติตะวันตกและได้รับเงินสนับสนุนด้านการทหารนับล้านล้านดอลลาร์สหรัฐและการฝึกหัดในช่วงกว่า 20 ปีที่ผ่านมา สลายตัวไปในพริบตา

จากการให้สัมภาษณ์ของคนวงในที่อยู่ที่นั่น บีบีซีได้รวบรวมคำบอกเหล่าเกี่ยวกับการพ่ายแพ้ของรัฐบาลในช่วงที่เกิดความระส่ำระสายขึ้นในประเทศ และช่วงเวลา 2-3 ชั่วโมงสุดท้ายแห่งความบ้าคลั่ง

เสาร์ 14 ส.ค. 2021

แหล่งข่าวระดับสูงหลายคนบอกกับบีบีซีว่า บรรดาคนใกล้ชิดกับนายอัชราฟ กานี ประธานาธิบดีอัฟกานิสถาน รู้สึกกังวล แต่ไม่ตื่นตระหนก มีการร่างแผนการในการรักษาเมืองหลวงแห่งนี้ไว้ และกำลังมีการหารือกับ พล.อ. อาลีไซ เสนาธิการทหารบก และ พล.ร.อ. เวสลี เจ้าหน้าที่ทางการทหารของสหรัฐฯ ที่มีตำแหน่งสูงสุดในอัฟกานิสถาน ประเด็นสำคัญในการเจรจาคือการหยุดยั้งการบุกของตาลีบันที่อยู่ด้านนอกประตูเมืองของกรุงคาบูล

ซามี ซาดัต อดีตผู้บัญชาการกองทัพบกอัฟกานิสถานในเฮลมานด์ จังหวัดที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ ถูกเรียกให้มาบัญชาการชุดรักษาความมั่นคงของกรุงคาบูลชุดใหม่ แผนการคือให้ต่อสู้ถ้ามีความจำเป็น แต่ทางที่ดีคือให้พยายามเจรจาไกล่เกลี่ยอย่างสันติกับตาลีบัน ถ้าไม่สามารถบรรลุผล อย่างน้อย รัฐบาลอัฟกานิสถานก็ต้องถ่วงเวลาเพื่อการอพยพ

แต่ขณะที่ พล.ท. ซาดัตพบเจ้าหน้าที่ระดับสูงในคณะทำงาน ตาลีบันก็ได้ยึด มาซาร์-เอ-ชารีฟ เมืองใหญ่ที่สุดทางตอนเหนือของประเทศไว้ได้ และกำลังบุกเข้าเมืองจาลาลาบัดทางตะวันออก ทั้งสองเมืองต่างตกอยู่ในการควบคุมของตาลีบันโดยแทบไม่มีการต่อสู้เกิดขึ้น

คาบูลคือเมืองสุดท้ายที่ยังไม่ยอมสยบ

นายอัชราฟ กานี อดีตนักวิชาการและเจ้าหน้าที่ของกองทุนการเงินระหว่างประเทศ (International Monetary Fund—IMF) ได้เป็นประธานาธิบดีอัฟกานิสถานตั้งแต่เดือน ก.ย. 2014 ผู้ไม่เห็นด้วยภายในรัฐบาลอัฟกานิสถานบอกเราว่า เขาล้มเหลวในการประเมินความเสี่ยงของตาลีบันมาโดยตลอดโดยเฉพาะในช่วงสัปดาห์ท้าย ๆ ของการบุก

แต่ไม่ต้องสงสัยเลยว่า ภาพที่เกิดขึ้นในใจของเขาคือชะตากรรมของอดีตประธานาธิบดีโมฮัมเหม็ด นาจิบุลเลาะห์ นายกานีได้เอ่ยถึงประวัติศาสตร์ช่วงนี้ตอนที่เขาชี้แจงถึงเหตุผลในการหนีออกจากประเทศ

นายนาจิบุลเลาะห์ถูกจับกุมตัวตอนที่ตาลีบันยึดกรุงคาบูลได้ในปี 1996 นักรบตาลีบันได้ลากเขาออกจากพื้นที่ของสหประชาชาติซึ่งเขาหลบซ่อนตัวและทรมานเขาจนเสียชีวิต จากนั้นก็แขวนศพของเขาไว้ที่เสาสัญญาณไฟจราจรด้านนอกทำเนียบประธานาธิบดี

เช้าวันอาทิตย์ 15 ส.ค. 2021

ในเช้าวันรุ่งขึ้น มีความกังวลเพิ่มขึ้นในบรรดาผู้ที่อาศัยอยู่ในกรุงคาบูล เพราะมีรายงานหลายแห่งว่า นักรบตาลีบันเข้ามาถึงประตูเมืองแล้ว และเริ่มมีคนต่อแถวยาวตามธนาคารและสนามบิน แต่คนใกล้ชิดประธานาธิบดีกานียังคงเชื่อว่า ตาลีบันจะยังไม่สามารถยึดกรุงคาบูลได้ในตอนนั้น

เจ้าหน้าที่ที่ทำเนียบประธานาธิบดีที่สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยศตวรรษที่ 19 เดินทางมาทำงานตามปกติ

ความมั่นใจนี้น่าจะมาจากข้อตกลงที่นายซาลัม ราฮีนี ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ระดับสูงที่ใกล้ชิดกับประธานาธิบดี บรรลุกับตาลีบันในวันก่อนหน้า

แหล่งข่าวที่ใกล้ชิดกับนายกานีบอกว่า นายราฮีนีได้แอบติดต่อสื่อสารกับทางตาลีบัน และสามารถที่จะบรรลุข้อตกลงกันว่า ทางกลุ่มจะไม่ใช้กำลังยึดกรุงคาบูล เพื่อแลกกับข้อตกลงการครองอำนาจร่วมกันชั่วคราว การทำเช่นนี้จะทำให้การอพยพชาวต่างชาติและผู้ที่ถูกคุกคามที่สนามบินทำได้ต่อไป และยังเป็นการซื้อเวลาสำหรับการเจรจาที่กำลังเกิดขึ้นในกาตาร์เกี่ยวกับการตั้งรัฐบาลเอกภาพขึ้นด้วย

ในการพยายามทำให้ผู้ที่อาศัยอยู่ในกรุงคาบูลเชื่อมั่น ทีมงานของนายกานีได้โพสต์วิดีโอในวันอาทิตย์ (15 ส.ค.) ทางเพจเฟซบุ๊กทางการของประธานาธิบดี แสดงให้เห็นว่า นายกานีกำลังหารือเกี่ยวกับการปกป้องกรุงคาบูลกับรัฐมนตรีมหาดไทยและเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงคนอื่น ๆ วิดีโอนี้ยังแสดงให้เห็นว่า เขากำลังนั่งอยู่ที่โต๊ะทำงานไม้หรูตัวหนึ่ง และคุยกับรัฐมนตรีทางโทรศัพท์ คลิปนี้ดูเหมือนจะบอกว่า กำลังจะมีการบรรลุข้อตกลงกับทางตาลีบันได้แล้ว และจะทำให้กรุงคาบูลไม่ต้องเผชิญกับการสู้รบ

แต่ดูเหมือนว่า นี่ยังไม่เพียงพอในการทำให้บรรดารัฐมนตรีอาวุโสของเขาเชื่อมั่น แหล่งข่าวหลายคนของบีบีซี กล่าวว่า ประธานาธิบดีกำลังเผชิญกับปัญหาในการติดต่อกับสมาชิกเจ้าหน้าที่ระดับสูงคนอื่น ๆ นายอัมรูลเลาะห์ ซาเลห์ รองประธานาธิบดีของเขา ได้หนีไปที่หุบเขาปัญจ์ชีร์แล้ว ซึ่งอยู่ห่างจากกรุงคาบูลราว 30 กม. ขณะที่ไม่สามารถติดต่อนายบิสมิลเลาะห์ ข่าน รัฐมนตรีกลาโหม แผนการเริ่มส่อเค้าว่าจะล้มเหลว

ขณะเดียวกัน กลุ่มนักการเมืองชาวอัฟกันระดับสูงราว 12 คน ได้มุ่งหน้าสู่สนามบินเพื่อเดินทางโดยเที่ยวบินพาณิชย์ไปยังกรุงอิสลามาบัด ของปากีสถาน กลุ่มนักการเมืองนี้รวมถึงนายมีร์ ราห์มัน ราห์มานี โฆษกสภาประชาชน และนายคาริม คาลีลี อดีตรองประธานาธิบดี

นายชาขิบ ชาริฟี สมาชิกคนหนึ่งในกลุ่ม ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ทางการของกระทรวงเกษตร ปฏิเสธรายงานสื่อหลายแห่งในภายหลังที่ระบุว่า การเดินของพวกเขาเป็นการอพยพ

“เป้าหมายของเราคือการโน้มน้าวให้รัฐบาลปากีสถานช่วยไกล่เกลี่ยและหลีกเลี่ยงการนองเลือดในอัฟกานิสถาน” เขากล่าว

แต่ประธานาธิบดีกานีไม่ต้องการให้พวกเขาเดินทางไป “เขาเกรงว่า เราจะไปเจรจา ขอความช่วยเหลือจากปากีสถานที่จะทำให้เขาต้องหมดอำนาจ เขาไม่เห็นด้วยอย่างสิ้นเชิงกับการเดินทางของเรา” นายชาริฟีกล่าว

ผู้สังเกตการณ์หลายคนระบุว่า ประธานาธิบดีอาจจะกังวลใจว่า จะทำให้เกิดความตื่นตระหนกขึ้นในประเทศได้ ถ้าอนุญาตให้โฆษกรัฐสภาเดินทางออกนอกประเทศ

นายชาริฟีบรรยายถึงภาพความตื่นตระหนกเป็นวงกว้างที่เกิดขึ้นภายในเมือง ขณะที่เขาและเจ้าหน้าที่คนอื่น ๆ กำลังเดินทางไปยังสนามบิน

“เราได้ยินมาว่า ตาลีบันอยู่ที่ประตูเมืองแล้ว แต่ไม่คิดว่าพวกเขาจะบุกเข้ามาในเมืองอย่างรวดเร็ว คืนก่อนหน้า เรากังวลกันมาก เรานอนโดยมีอาวุธอยู่ข้างตัว”

“มีการต่อแถวยาวด้านนอกธนาคารต่าง ๆ ขณะที่ผู้คนรีบพากันไปถอนเงินดอลลาร์ มีการต่อแถวยาวที่สนามบิน ขณะที่ผู้คนพยายามที่จะเดินทางเข้ามา และมีรถรามหาศาล”

การจราจรแย่มากจนกระทั่งอดีตรองประธานาธิบดีคาลีลี ซึ่งไม่ได้เดินทางร่วมกับคนอื่น ๆ ต้องลงจากรถและเดินไปสนามบินในช่วง 15 นาทีสุดท้าย เพื่อไปให้ทันเวลา

เมื่อถึงสนามบิน ทางกลุ่มก็ได้รับรายงานสถานการณ์ล่าสุดตามปกติเกี่ยวกับการบุกของตาลีบัน

“แต่ละนาทีเราได้รับรายงานว่า ตาลีบันยึดสถานที่สำคัญต่าง ๆ ในเมืองไว้ได้แล้ว มันน่ากลัวมาก”

ภายในสนามบิน เกิดความวุ่นวายขึ้นไปทั่ว

ผู้สื่อข่าวบีบีซีคนหนึ่งพบเห็นผู้คนแย่งกันซื้อตั๋วเที่ยวบินพาณิชย์ที่เหลืออยู่เที่ยวท้าย ๆ บางคนที่ได้ตั๋วมาแล้ว ก็ถูกปรับชื่อออก เพราะสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร นักร้อง และแขกคนสำคัญอื่น ๆ ได้เดินทางแทนพวกเขา

ไม่นานหลังจากนั้น เจ้าหน้าที่พรมแดนและเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยที่สนามบินก็เริ่มหายไป ปล่อยให้จุดต่าง ๆ ไม่มีคนประจำการ และผู้โดยสารก็ผ่านเข้าไปโดยไม่มีการคัดกรองใด ๆ ผู้คนเริ่มบุกเข้าไปที่จุดจอดเครื่องบิน

สุดท้าย ทางกลุ่มก็สามารถเดินทางขึ้นเครื่องบินของสายการบินปากีสถานอินเตอร์เนชันแนลแอร์ไลน์ส แต่ฝ่ายควบคุมการจราจรทางอากาศสั่งไม่ให้เครื่องบินลำดังกล่าวทะยานขึ้น และให้รอคำสั่งต่อไป

“เราคิดว่า สมาชิกกลุ่มติดอาวุธตาลีบันอาจจะยึดสนามบินได้ทุกนาที” นายชาริฟีกล่าว “เราคิดถึงหนทางต่าง ๆ ในการป้องกันตัวเองโดยใช้สิ่งที่มีอยู่ ถ้าพวกเขาขึ้นมาบนเครื่องบิน สิ่งเดียวที่ผมอาจใช้ได้ที่หนักมากพอก็คือแบตเตอรีของแล็ปท็อป”

บ่ายวันอาทิตย์ 15 ส.ค. 2021

กลับไปที่ทำเนียบประธานาธิบดี สถานการณ์เริ่มย่ำแย่ลงเช่นกัน นายกานียังคงพยายามติดต่อเจ้าหน้าที่ทางการระดับสูงในกระทรวงกลาโหมและมหาดไทย แต่แทบติดต่อใครไม่ได้เลย

เจ้าหน้าที่รัฐบาลอาวุโสกล่าวกับบีบีซีว่า “ดูเหมือนว่า กลไกของรัฐบาลจะพังทลายลงแล้ว และประชาชนรวมถึงเจ้าหน้าที่ระดับสูง ได้แบ่งออกเป็นกลุ่มต่าง ๆ ไม่มีกลุ่มไหนรู้ข่าวของกันและกันเลย”

“เรากำลังคาดว่า จะได้รับคำแนะนำอะไรบางอย่างจากทำเนียบประธานาธิบดี แต่ก็ไม่มีอะไรเกิดขึ้น”

กลุ่มบุคคลใกล้ชิดนายกานีเองก็เริ่มมีขนาดเล็กลงและแยกตัวออกไปมากขึ้นเรื่อย ๆ แหล่งข่าวหลายคนบอกกับบีบีซีว่า คนที่ทำการตัดสินใจในเรื่องสำคัญร่วมกับนายกานีอีกไม่กี่คนคือ นายฮัมดุลเลาะห์ โมฮิบ ที่ปรึกษาด้านความมั่นคงแห่งชาติ และนายฟาเซล ฟาซลี เสนาธิการทหารของเขา

นายโมฮิบ วัย 38 ปี เป็นอดีตทูตอัฟกานิสถานประจำสหรัฐฯ ซึ่งได้รับการศึกษาในชาติตะวันตก อาจจะเป็นคนใกล้ชิดที่นายกานีไว้วางใจมากที่สุด ทั้งที่เขาไม่มีภูมิหลังด้านความมั่นคงและการทหารเลย แต่นายกานีก็แต่งตั้งให้เขาเป็นที่ปรึกษาด้านความมั่นคงแห่งชาติในปี 2018 ให้เขารับผิดชอบการตัดสินใจด้านการทหารที่สำคัญต่าง ๆ

แหล่งข่าวหลายคนในทำเนียบประธานาธิบดีบอกเราว่า ในช่วงบ่าย นายโมฮิบเริ่มบังคับให้มีการอพยพ หนึ่งชั่วโมงก่อนหน้านั้น มีเสียงปืนดังขึ้นหลายนัดที่ด้านนอกทำเนียบประธานาธิบดี คนที่อยู่ที่นั่นระบุว่า นายกานีเองยังลังเลที่จะหนีออกไป นายโมฮิบบอกประธานาธิบดีว่า ชีวิตของเขากำลังเผชิญกับภัยคุกคามที่กำลังจะมาถึง

“โมฮิบบอกกานีว่า ตาลีบันกำลังเดินทางมา และพวกเขาจะจับตัวเขาและสังหารเขา เขากังวลใจมาก” หนึ่งในคนวงในทำเนียบประธานาธิบดีกล่าว

ขณะเดียวกัน ความรู้สึกถึงความไม่แน่นอนได้เริ่มเกิดขึ้นไปทั่วกรุงคาบูล

ชาวเมืองคนหนึ่งบอกกับบีบีซีว่า “เราอยู่ที่สำนักงาน [และ] ตอนประมาณ 14.00 น. ในโซเชียลมีเดียก็เต็มไปด้วยภาพของนักรบตาลีบันภายในเมือง เพื่อนร่วมงานพากันเริ่มเก็บของแล้วออกจากที่ทำงาน เราไม่พูดคุยกันเลย ตอนที่ผม (ฉัน) ออกจากสำนักงาน ท้องถนนเต็มไปด้วยผู้คน ร้านค้าปิด ผม (ฉัน) ได้ยินเสียงปืน ผม (ฉัน) หวาดระแวงทุกคนไปหมด”

แหล่งข่าวหลายคนบอกว่า เจ้าหน้าที่คุ้มกันความปลอดภัยของประธานาธิบดี ไม่เห็นด้วยกับแผนการให้ประธานาธิบดีเดินทางออกจากที่นั่น ตอนที่เฮลิคอปเตอร์ 3 ลำเดินทางมาถึงที่ทำเนียบประธานาธิบดีเพื่อพาตัวประธานาธิบดีกานี ภริยา และเจ้าหน้าที่ใกล้ชิด เดินทางออกไป มีการผลักกันและตะโกนใส่กันระหว่างผู้ที่กำลังขึ้นเฮลิคอปเตอร์และเจ้าหน้าที่คุ้มกันความปลอดภัยที่ยังอยู่ที่นั่น”

ผู้ที่อยู่ในเหตุการณ์หลายคนรายงานว่า มีการโยนกระเป๋าหลายใบลงบนพื้น ขณะที่คนกำลังขึ้นเฮลิคอปเตอร์ รายงานบางแห่งระบุว่า กระเป๋าเหล่านี้บรรจุเงินสดที่ใช้ในการจ่ายให้แก่เจ้าหน้าที่คุ้มกันความปลอดภัย แต่คำบอกเล่าเหล่านี้ไม่สามารถยืนยันความถูกต้องได้ นายกานีเองได้ส่งข้อความจากสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ในเวลาต่อมา ปฏิเสธข้อกล่าวหาว่า เขาเดินทางออกจากประเทศพร้อมกับเงินมหาศาล

เวลาประมาณ 15.30 น. ประธานาธิบดีกานี และเจ้าหน้าที่ใกล้ชิดเขา รวมถึงนายโมฮิบและนายฟาซลี ขึ้นเฮลิคอปเตอร์เดินทางออกจากทำเนียบประธานาธิบดี

พวกเขาเดินทางไปที่เมืองเทอร์เมียซ ประเทศอุซเบกิสถาน จากนั้นก็เดินทางต่อไปยังสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ไม่กี่ชั่วโมงต่อมา มีภาพหลายภาพปรากฏไปทั่วโลก เป็นภาพของผู้ชนะซึ่งชัดเจนว่า เป็นนักรบตาลีบันที่ถ่ายที่โต๊ะทำงานในทำเนียบประธานาธิบดี โต๊ะเดียวกับที่นายกานีนั่งอยู่ไม่กี่ชั่วโมงก่อนหน้านั้น

หนังสือที่อยู่บนโต๊ะนั้นในช่วงการประชุมเช้าของนายกานี ยังคงวางอยู่ที่เดิม และถูกคั่นไว้อยู่หน้าเดิม ดูเหมือนว่าไม่มีใครแตะต้อง แต่ตอนนี้ตาลีบันกำลังเริ่มประวัติศาสตร์หน้าใหม่แล้ว

กลับไปที่สนามบิน สมาชิกระดับสูงของรัฐบาลหลายคนกำลังรอคอย ขณะที่ข่าวการหลบหนีออกจากประเทศของนายกานีก็ยังไม่มีการยืนยัน

“ผมนับได้ว่า มีเจ้าหน้าที่ทางการระดับสูงหลายสิบคน รวมถึงรัฐมนตรี นั่งรอติดอยู่กับทางขึ้นลงเครื่องบิน” เจ้าหน้าที่รัฐบาลอาวุโสกล่าว “ทุกคนต่างถามกันว่าประธานาธิบดีกานีอยู่ไหน แต่ดูเหมือนว่าไม่มีใครรู้ว่า เขาอยู่ที่ไหน”

ส่วนเครื่องบินเที่ยวบิน PK6250 ของสายการบินปากีสถานแอร์ไลน์ส ที่บรรทุกนายชาริฟีและกลุ่มของเขายังคงติดค้างอยู่ที่สนามบิน เป็นเวลา 4 ชั่วโมงครึ่งแล้วนับตั้งแต่ผู้โดยสารขึ้นเครื่องในตอนแรก ฝ่ายควบคุมการจราจรทางอากาศพลเรือนยังคงเงียบเฉย

นักบินต้องเป็นผู้ตัดสินใจ

อีกฝั่งของสนามบิน ในฝั่งของกองทัพ เฮลิคอปเตอร์ชีนุกและเครื่องบินทหารของสหรัฐฯ หลายลำ กำลังเดินทางออกไปอย่างต่อเนื่อง

จากนั้น นักบินมักซูด บาจรานี จึงได้ตัดสินใจนำเครื่องทะยานขึ้นโดยไม่ได้รับอนุญาต การตัดสินใจนี้ทำให้เขาได้รับการยกย่องให้เป็นวีรบุรุษในปากีสถานในเวลาต่อมา เขากล่าวกับสื่อท้องถิ่นว่า เขาแค่บินตามเครื่องบินทหาร 2 ลำบนทางขึ้นลงเครื่องบิน

นายชาริฟีได้เล่าถึงความรู้สึกโล่งใจของกลุ่มเจ้าหน้าที่ระดับสูงของอัฟกานิสถาน

“เราดีใจมากที่สุดท้ายเครื่องก็ได้ทะยานพาเราขึ้นไป แต่ขณะเดียวกัน เราก็เศร้า เพราะเราไม่รู้แน่ชัดว่า เมื่อไหร่เราจะเดินทางกลับมาได้”

ตอนนั้นพวกเขาไม่รู้ว่า ประธานาธิบดีได้ออกนอกประเทศแล้ว

2-3 วันต่อมา ประธานาธิบดีกานี ได้ปรากฏตัวทางเฟซบุ๊กไลฟ์จากสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ซึ่งเขาได้รับอนุญาตให้พำนักอยู่ที่นั่น “ด้วยเหตุผลด้านมนุษยธรรม”

เขารู้สึกเจ็บปวดจากการวิพากษ์วิจารณ์ว่า เขาหนีออกนอกประเทศในช่วงเวลาสำคัญ เขาพยายามที่จะแก้ข้อกล่าวหานี้

“นี่ไม่ใช่การตัดสินใจของผมในการเดินทางออกจากกรุงคาบูล มันเป็นการตัดสินใจของหน่วยรักษาความปลอดภัยใกล้ชิดของผม ถ้าผมยังอยู่ต่อ อาจจะมีการนองเลือดเกิดขึ้น” เขากล่าว

“และสิ่งที่เคยเกิดขึ้นเมื่อ 25 ปีก่อนในอัฟกานิสถานก็จะเกิดขึ้นอีกครั้ง ผมคงจะถูกแขวนคอต่อหน้าประชาชนอัฟกานิสถาน และนี่จะกลายเป็นหายนะอันน่าสะพรึงกลัวในประวัติศาสตร์ของเรา”

แม้ว่าการที่ตาลีบันยึดกรุงคาบูลได้อย่างรวดเร็วในช่วงบ่ายวันที่ 15 ส.ค. อาจทำให้คนบางส่วนประหลาดใจ แต่ก็มีเบาะแสเกี่ยวกับเรื่องนี้เกิดขึ้นในส่วนอื่นของประเทศ

บีบีซี นิวส์ ได้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับการเจรจากันในพื้นที่ นำไปสู่การยอมแพ้ต่อตาลีบันของจังหวัดทางใต้แห่งหนึ่ง

แหล่งข่าวตาลีบันคนหนึ่งในจังหวัดซาบูล ซึ่งมีพรมแดนติดกับปากีสถาน กล่าวว่า การถอนกำลังของสหรัฐฯ ออกไปจากจังหวัดนี้ในปี 2014 ไม่ได้เหลือการสนับสนุนด้านวัตถุใด ๆ ไว้ให้แก่กองทัพอัฟกานิสถานเลย

“เมื่อกองกำลังอเมริกันเข้ามาในซาบูล พวกเขาประจำการตามด่านตรวจและฐานทัพต่าง ๆ แต่เมื่อพวกเขาจากไป กองทัพอัฟกันไม่สามารถส่งคนไปประจำการและส่งเสบียงได้ ตาลีบันตัดเส้นทางการขนส่งเสบียงต่าง ๆ และทำให้พวกเขาไม่สามารถทำหน้าที่ได้” สมาชิกของคณะเจรจาของตาลีบันคนหนึ่งในเขตชินไคในจังหวัดซาบูล กล่าวกับ บีบีซี

นักรบตาลีบัน ซึ่งควบคุมพื้นที่ส่วนใหญ่ในชนบทอยู่แล้ว ค่อย ๆ ยึดด่านตรวจต่าง ๆ บีบให้กองกำลังของอัฟกานิสถานถอยกลับเข้าค่าย ในช่วงกลางเดือน มิ.ย. 2021 เห็นได้ชัดว่า ฝ่ายตาลีบันเป็นฝ่ายได้เปรียบในสถานการณ์ที่ซาบูล

“ตามประเพณีท้องถิ่นของเรา เราตัดสินใจที่จะเจรจากับเจียก์กา (ที่ประชุมชนเผ่า)” สมาชิกที่เข้าร่วมคณะเจรจาของตาลีบันในเขตชินไค จังหวัดซาบูล กล่าวกับบีบีซี

การเจรจาเกิดขึ้นในช่วงเวลา 2 วัน เริ่มตั้งแต่วันที่ 15 มิ.ย. และมีตัวแทนจากแต่ละฝ่ายเข้าร่วมหลายสิบคน นำโดยมูกลิส ผู้บัญชาการตาลีบันในพื้นที่ และอินอะยาตุลเลาะห์ โฮทัก รองผู้ว่าการจังหวัดซาบูล โดยมีการเจรจากัน 2 เรื่อง ได้แก่ การรับประกันความปลอดภัยของกองทัพอัฟกานิสถาน และการแบ่งอาวุธกันระหว่างตาลีบันและคนในพื้นที่

มีการบรรลุข้อตลกงในวันต่อมา โดยผู้อาวุโสเห็นด้วยกับการมอบกองกำลังของกองทัพอัฟกานิสถานและอาวุธให้แก่ตาลีบัน ซึ่งรับประกันความปลอดภัยในการเดินทางไปยังเมืองเคอลาต เมืองเอกของจังหวัด ทหารยังได้รับเงินคนละ 5,000 อัฟกานิ (ประมาณ 1,800 บาท) และอาวุธเบาคนละชิ้นเพื่อใช้ป้องกันตัว และพาหนะในการอพยพออกจากเมือง โดยมีทหารของกองทัพอัฟกานิสถานรวมหลายร้อยนายเดินทางออกจากเมืองชินไคในวันที่ 16 มิ.ย. เพื่อไปยังเมืองเคอลาต โดยมีตาลีบันคอยจับตามองอยู่

แหล่งข่าวคนหนี่งบอกว่า ค่ายทหารในพื้นที่อีกหลายแห่งในจังหวัดซาบูลได้บรรลุข้อตกลงคล้ายคลึงกันเพื่อรับประกันความปลอดภัยในการเดินทาง

หลายวันต่อมา กรุงคาบูล ก็ถูกตาลีบันยึดครองเช่นเดียวกัน

สำหรับชาวอัฟกานิสถานจำนวนมาก วันอาทิตย์ที่ 15 ส.ค. ถือเป็นจุดเปลี่ยนจากชีวิตที่มีความหวังกลายเป็นชีวิตที่สิ้นหวัง

ชาวเมืองคนหนึ่งบอกเราว่า เมื่อฟ้ามืดลง สิ่งต่าง ๆ ก็เปลี่ยนแปลงไปตลอดกาล

“ตอนนี้ด้านนอกมืดมิดและเงียบสงัดมาก มันเป็นค่ำคืนที่น่าเศร้าที่สุด คาบูลกำลังเฝ้ารออย่างใจจดใจจ่อ”